Publicist en auteur Mounir Samuel vertelde onlangs in een interview (Vrij Nederland) over de impact van taal en, specifieker nog, het gebruik van bepaalde woorden en uitdrukkingen.
Woorden creëren werkelijkheden en zijn zowel bepalend als sturend voor gedachten en gevoelens maar zeker ook voor relaties en onderlinge verhoudingen. In zijn boek “Je mag ook niets meer zeggen” schrijft hij over kernwaarden voor een nieuwe taal ‘die recht doet aan de ervaring en geschiedenis van mensen.’ Hij doet ’n oproep om kwetsende woorden in de ban te doen en daarmee de taal genuanceerder, eerlijker en duidelijker te maken.
Mounir Samuel zoekt naar oplossingen en reikt alternatieven aan. Dat is mooi en siert hem. Tóch twijfel ik over zijn oproep. Zijn oproep lijkt te resulteren in verwijten bij het gebruik van foute woorden. Die moeten in de ban en dat is volgens hem een kwestie van tijd én fatsoen. Al geeft hij toe dat dit geen eenvoudige opgave zal zijn.
Maar wélke woorden moeten allemaal in de ban? Welke woorden mógen nog en welke zouden wel eens als kwetsend worden ervaren? En is die lijst uitputtend? Komt er ooit een einde aan die lijst met kwetsende woorden? En als we die woorden niet meer gebruiken, betekent dit dan ook dat de bedoeling van de spreker verandert, of verdwijnt? En als ik ze dan tóch nog gebruik ben ik dan per definitie fout?
Het gebruik van taal, van woorden, is natuurlijk niet vrijblijvend. Woorden hebben betekenis en bevatten als zodanig een oordeel. Derhalve is taal nooit waardenvrij. Het gebruik van woorden impliceert het dragen van de verantwoordelijkheid voor het effect ervan. Woorden krijgen echter vooral betekenis door context en intentie. Élke boodschap heeft betekenis. En de waarde daarvan, de waarde van communicatie wordt hoe dan ook voornamelijk bepaald door de ontvanger. Als de ontvanger de spreker niet vertrouwt krijgt de boodschap een volstrekt andere betekenis dan wanneer de situatie voor beiden helder is en men uitgaat van goede bedoelingen.
Ik ben er nog niet helemaal uit en denk aan begrippen als oprechtheid en zorgvuldigheid in plaats van aan verzwijgen of verbannen.
Omdat er méér is dan de taal die wij spreken als we communiceren. Zelfs wie zwijgt zegt iets.
