“Het feit dat uitgangspunten en doelen in krachtige en heldere taal geformuleerd zijn in een kadernota betekent niet dat de paden waarlangs die doelen bereikt worden geëffend zijn.”
Schrijvend aan de eindrapportage van een boeiend project waar ik de afgelopen jaren als programmamanager bij betrokken was bereikte mij deze prachtige volzin die de kern van mijn overpeinzingen aardig benaderde. Want hoe mooi en hoe belangrijk plannen ook zijn, zij zijn nog geen werkelijkheid. En dus fictie, verbeelding. De gewenste situatie wordt bedacht en vervolgens een mogelijke route ernaar toe. Fantaseren dus. Soms vraag ik mij af of beleidsmakers, plannen-bedenkers, zich realiseren dat elk plan ’n ideaal schets en dus niet de realiteit kán zijn.
De praktijk is echter weerbarstig. Onderweg hebben tal van zaken invloed op het proces; onvoorziene weerstand, slinkende middelen, nieuwe inzichten, veranderende context, personele wisselingen, om er maar een paar te noemen.En ondanks deze weerbarstige realiteit blijven we hardnekkig ons best doen om ‘het plan’ te realiseren zoals het ooit bedacht werd.
Opdrachtgevers en uitvoerders zitten gevangen in een situatie waarin ze doelen najagen die vanuit een bepaalde wens, of zelfs een droom zijn geformuleerd. In het ergste geval zijn die dromen ook nog SMART geformuleerd en krijgen daardoor iets onaantastbaars. Maar hoe we het ook wenden of keren; het blijven nog-niet-gerealiseerde plannen, wensen, idealen. H.Aardema beschreef in één van zijn managementboeken de gevolgen van dit fenomeen prozaïsch; “Deze situatie creëert over-normering, zowel m.b.t. doelen als m.b.t. protocollen en procedures waarbij uitvoerders gericht zijn op goedkeuring en er alles aan doen om zo lang mogelijk de indruk te wekken dat alles conform planning verloopt.” Zij draaien zichzelf en hun opdrachtgevers een mooi rad voor ogen.
Hoe veel prettiger zou het zijn als professionals als vanzelfsprekend rekenschap ‘mogen’ geven van denken en doen, van intenties, ervaringen en daden en dat er een structurele, heldere en eerlijke dialoog over resultaten en valkuilen, op weg naar beoogde doelen? In elk geval zou het veel méér recht doen aan de realiteit.
Om met de vermaarde Belgische filosoof-therapeut Bruno-Paul de Roeck te spreken;
“Als gij uzelf programmeert vanuit uw idealen in plaats van uit de realiteit, dan programmeert gij uzelf niet vanuit de realiteit.”
