Geen categorie

“Misschien moet ik niet zo mijn best doen en me maar gewoon door de stroom laten meevoeren. Het is tenslotte zijn uur. Hij betaalt voor mijn tijd.”

Aldus een bijzondere ontboezeming van psychiater Irvin D. Yalom over zijn ervaring binnen de psychotherapeutische setting.

Hoe zeer Yalom echter z’n best doet, er volgt geen of weinig beweging. Cliënt in kwestie herkent de vragen niet, kan of wil er niets mee en raakt zelfs enigszins geïrriteerd door de interventies van Yalom. Hij heeft een eigen agenda en maakt Yalom steeds opnieuw duidelijk dat hij de vragen niet begrijpt, dat hij ze niet interessant of belangrijk vindt én dat hij iets anders wil vertellen. En eigenlijk is het dus vooral Yalom die het niet begrijpt.
Hoe meer deze zijn best doet om de regie te houden, hoe meer hij die regie verliest. En hoe méér hij het contact met cliënt verliest.
Een herkenbaar fenomeen dat zich in veel contacten manifesteert. En dat leidt tot schurende situaties, onbegrip, verwijdering. Zelfs daar waar toenadering gezocht wordt.

Gelukkig neemt Yalom uiteindelijk zijn gevoel serieus en durft hij de twijfels over zijn eigen aanpak te accepteren en te onderzoeken. Hij stelt zich, hardop zelfs, de vraag wat hij eigenlijk aan het doen is en deelt die gevoelens met zijn gesprekspartner. Daardoor ontstaat er vreemd genoeg zowel rust als beweging. Rust in het contact, beweging in het gesprek. Vóórdat een cliënt in beweging komt zal hij zich gehoord moeten voelen. Zal hij moeten voelen dat hij er mag zijn. Dat hij serieus genomen wordt. Met heel zijn hebben en houden.

Soms is minder doen eigenlijk hard werken. Luisteren, volgen, begrijpen. Aandachtig zijn.
In het kader van een grootschalige aanpak om de leefbaarheid en veiligheid in kwetsbare wijken te verbeteren werd uitvoerig met bewoners gesproken over wensen, verwachtingen en prioriteiten. De ‘opbrengst’ van die gesprekken was enigszins verrassend, op onderdelen zelfs onverwacht. Niet waar wij, professionals en beleidsmakers in eerste instantie aan dachten.
En dáár zit waarschijnlijk de crux.
“Aandacht is niet waar jij aan dacht”, las ik in ‘Grootluisteren’ (Petra Hiemstra).

Laten we daar maar eens aan denken.

“Het feit dat uitgangspunten en doelen in krachtige en heldere taal geformuleerd zijn in een kadernota betekent niet dat de paden waarlangs die doelen bereikt worden geëffend zijn.”

Schrijvend aan de eindrapportage van een boeiend project waar ik de afgelopen jaren als programmamanager bij betrokken was bereikte mij deze prachtige volzin die de kern van mijn overpeinzingen aardig benaderde. Want hoe mooi en hoe belangrijk plannen ook zijn, zij zijn nog geen werkelijkheid. En dus fictie, verbeelding. De gewenste situatie wordt bedacht en vervolgens een mogelijke route ernaar toe. Fantaseren dus. Soms vraag ik mij af of beleidsmakers, plannen-bedenkers, zich realiseren dat elk plan ’n ideaal schets en dus niet de realiteit kán zijn.

De praktijk is echter weerbarstig. Onderweg hebben tal van zaken invloed op het proces; onvoorziene weerstand, slinkende middelen, nieuwe inzichten, veranderende context, personele wisselingen, om er maar een paar te noemen.En ondanks deze weerbarstige realiteit blijven we hardnekkig ons best doen om ‘het plan’ te realiseren zoals het ooit bedacht werd.
Opdrachtgevers en uitvoerders zitten gevangen in een situatie waarin ze doelen najagen die vanuit een bepaalde wens, of zelfs een droom zijn geformuleerd. In het ergste geval zijn die dromen ook nog SMART geformuleerd en krijgen daardoor iets onaantastbaars. Maar hoe we het ook wenden of keren; het blijven nog-niet-gerealiseerde plannen, wensen, idealen. H.Aardema beschreef in één van zijn managementboeken de gevolgen van dit fenomeen prozaïsch; “Deze situatie creëert over-normering, zowel m.b.t. doelen als m.b.t. protocollen en procedures waarbij uitvoerders gericht zijn op goedkeuring en er alles aan doen om zo lang mogelijk de indruk te wekken dat alles conform planning verloopt.” Zij draaien zichzelf en hun opdrachtgevers een mooi rad voor ogen.

Hoe veel prettiger zou het zijn als professionals als vanzelfsprekend rekenschap ‘mogen’ geven van denken en doen, van intenties, ervaringen en daden en dat er een structurele, heldere en eerlijke dialoog over resultaten en valkuilen, op weg naar beoogde doelen? In elk geval zou het veel méér recht doen aan de realiteit.
Om met de vermaarde Belgische filosoof-therapeut Bruno-Paul de Roeck te spreken;

“Als gij uzelf programmeert vanuit uw idealen in plaats van uit de realiteit, dan programmeert gij uzelf niet vanuit de realiteit.”

Steeds opnieuw blijkt dat wie zijn gedachten in alle oprechtheid verwoordt, begrip kweekt. En dat hij die oprecht nieuwsgierig is naar andermans gedachten sympathie oogst.

Vanochtend ontving ik een bijzonder kaartje. Van ’n grote telecom-provider.
Met balpen geschreven, persoonlijk geadresseerd, en met een bijzondere boodschap die begint met de woorden: beste Jos, dank voor jouw eerlijkheid …

Wellicht dat nu al enkele wenkbrauwen gefronst worden en de achterdocht toeneemt bij de gemiddelde lezer? “Jaja, dat zal wel weer een reclamestunt zijn? Ben maar lekker naief.” Begin in dat geval nog ‘ns opnieuw aan dit blog en neem de tijd voor de eerste zinnen.

Aanleiding voor dit kaartje is een nogal ingewikkeld, langdurig contact (per mail en telefoon) over een aantal opeenvolgende facturen die ik niet kon thuisbrengen. Ze oogden professioneel doch mijn twijfel over de échtheid was groot. Navraag bij betreffende provider bevestigde in eerste instantie mijn twijfel over de echtheid; men kon geen contract vinden onder ‘t betreffende klantnummer. Mijn vermoeden dat het spookfacturen betrof nam toe doch ik was nog steeds niet helemaal overtuigd en moest alle zeilen bijzetten om mijn groeiende irritatie het (nog) niet te laten winnen van mijn nieuwsgierigheid. De speurtocht werd dus vervolgd en de provider toonde eveneens grote bereidheid om e.e.a. uit te zoeken. Men informeerde mij geregeld en nauwgezet over de in gang gezette acties, waaronder navraag bij externe aanbieders. Het uiteindelijke resultaat verbaasde mij behoorlijk. De facturen bleken wel degelijk te kloppen en konden worden gelinkt aan een tussenpersoon aan wie de contracten -alweer enige tijd geleden- waren overgedragen.

Toen die eenmaal in mijn bezit waren bleek dat de oorzaak van het ‘misverstand’ -in elk geval grotendeels- bij mij lag.
Reden om de contactpersoon van genoemde provider te bedanken voor de gedane moeite, maar vooral ook om de ware toedracht op te biechten.

En toen viel vanochtend dat kaartje in mijn brievenbus.
Zomaar.
Zomaar?

“Steeds opnieuw blijkt ……. — ….. En dat hij die ….. “  etc.