“Bij waarheidsvinding is het ‘waarom’ wezenlijker dan het ‘hoe of wat’.”
Deze nogal opmerkelijke uitspraak komt uit de koker van een rechter (mr. Andrea Dantuma, o.a. raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof in Den Haag). Al sinds het verschijnen van “Mag ik je grootluisteren?”, het boek waarin dit citaat staat opgetekend, dwarrelt hij in mijn hoofd.
Natuurlijk staat deze uitspraak niet op zichzelf. De zoektocht naar het ‘waarom’, zoals hier bedoeld, leidt tot begrijpen. Tot inzicht krijgen in een situatie waar je zelf niet bij bent geweest en waar tóch over geoordeeld moet worden.
Oók in de zorg- hulp- en dienstverlening wordt -helaas- soms geoordeeld zonder dat er écht begrepen wordt. Gelukkig hebben de meeste oordelen niet zo’n verstrekkende gevolgen als het oordeel van een rechter. Desondanks kan de schade groot zijn.
Recent sprak ik met een team begeleiders binnen een intramurale setting. Zij vertelden openhartig over de soms stroef lopende contacten met ouders. In de gedetailleerde beschrijving van één specifieke casus vielen woorden te beluisteren als muggeziften, controlerend, drammerig, geen vertrouwen in de begeleiding, dwingend. Veelal beladen termen die niet de indruk wekken dat er een fijne, begripvolle relatie bestaat. Naarmate we verder inzoomden op details en enkele begeleiders zich verplaatsten in de positie van betreffende ouders werd meer en meer duidelijk ‘waarom’ betreffende ouders dit gedrag vertonen. Woorden als verantwoordelijkheidsgevoel, bezorgdheid, grote betrokkenheid, eigen schuldgevoel, rouwproces versus acceptatie, erkenning etc. passeerden de revue. Woorden die opvallend genoeg ruimte gaven voor begrijpen. En die een andere betekenis geven aan de relatie.
Net als in de rechtbank dienen we dit begrijpen niet te verwarren met instemmen of vergoelijken. Begrijpen is echter wél een belangrijke en wellicht zelfs cruciale stap op weg naar beweging. Naar toenadering. Naar ‘samen’.
Begrepen worden zou wel eens een fundamentele behoefte kunnen zijn. Want, wie ben ik als niemand mij begrijpt? Hoe kan ik mij ontwikkelen, ontplooien, manifesteren als niemand mij begrijpt?
En ook in dit blog heeft de rechter het laatste woord. Al is het maar vanwege de m.i. universele bruikbaarheid van dit inzicht.
“In het recht is er wat je een leidend principe of moreel uitgangspunt zou kunnen noemen; alle betrokkenen moeten zich gehoord voelen. Als een verdachte zich gehoord voelt, is de uitspraak makkelijker te accepteren. Als een slachtoffer zich gehoord voelt, kan hij gemakkelijker door met zijn leven.”
